3 mei 2020, leestijd 14 minuten
De verkiezingsoverwinning van de NDP in 2015 was te danken aan de populariteit van Desi Bouterse en het beleid van zijn regering. Het eerste kabinet-Bouterse voerde een sociaal beleid. De kinderbijslag en de algemene oudedagsvoorziening werden verhoogd en het schoolgeld werd afgeschaft. De regering voerde een basiszorgverzekering in, gratis voor kinderen en seniore burgers, een minimumloon en een verplichte algemene pensioenregeling. Die ontwikkelingen werden met groot enthousiasme door het volk ontvangen. Wat het volk niet weet is dat de overheid deze kostbare maatregelen amper kan betalen. Er is veel te weinig geld voor. Het is net als bij de huishoudportemonnee. Je kunt niet meer uitgeven dan je aan inkomsten hebt. Je kunt ook geld lenen om aankopen te doen, maar dat moet je later met rente terugbetalen. De Surinaamse overheid heeft veel te weinig inkomsten om het dure beleid van Bouterse te betalen.
Allerlei internationale instellingen houden de financiën van landen in de gaten. Zij waarschuwen Suriname al jaren dat het zo niet door kan blijven gaan. Het lijkt voor het volk een tijdje of het goed gaat, want de overheid regelt sociale voorzieningen, hogere uitkeringen, goedkope gasoline, elektriciteit en water, maar in werkelijkheid gaat het helemaal niet goed. Suriname is erg afhankelijk van de opbrengsten uit olie en goud en die opbrengsten namen na de verkiezingen in 2015 sterk af. Om de hoge uitgaven te kunnen blijven doen moest de overheid nog meer lenen. Dat gebeurde ook op een manier die helemaal niet mag. De Centrale Bank van Suriname werd door de regering misbruikt door steeds meer Surinaamse dollars in de samenleving te stoppen. De geldpersen werden aangezet, zegt men weleens. Dit betekent dat de centrale bank geld maakt dat er eerder niet was, en dat uitleent aan de overheid. Men noemt dit monetaire financiering. Daardoor daalt de waarde van het geld snel, zoals Surinamers hebben gezien in 2015 en 2016. Van de waarde van de Surinaamse dollar en de waarde van het spaargeld en de pensioenen bleef niet veel over na de devaluatie, dankzij Bouterse. In de komende tientallen jaren moeten Surinamers veel belasting betalen om de schulden van de overheid af te lossen.
President Bouterse is populair bij een deel van de bevolking omdat hij graag sranan tongo spreekt. Wanneer hij er zin in heeft dan danst hij en zingt hij een liedje. Dat is best leuk, maar het is niet genoeg om een goede president te zijn. Bouterse is opgeleid als soldaat en sportinstructeur. Dat zijn allebei belangrijke beroepen maar als president heb je heel andere kennis en ervaring nodig. Bouterse heeft die kennis en ervaring niet. Dat kon je goed zien toen hij zijn tralala-verhaal vertelde over de kasreserves. Misschien was hij toen dronken. Hij verzamelt ook niet de mensen om zich heen die wel de nodige kennis en ervaring hebben. Hij heeft altijd een hekel gehad aan goed opgeleide slimme mensen omdat die doorhebben wat hij werkelijk in zijn mars heeft. In december 1982 heeft Bouterse hoog opgeleide Surinamers laten vermoorden omdat hij bang was dat zij te veel invloed zouden krijgen. Dat heeft hij met deze Decembermoorden weten te voorkomen. Een groot deel van de Surinaamse bevolking is jong en weet van deze gebeurtenissen helaas weinig af. De meeste oudere Surinamers praten er liever niet over omdat ze nog steeds bang zijn voor Bouterse.
Bouterse en zijn partij de NDP, strooien de bevolking zand in de ogen door te doen of het goed gaat, maar dat is niet zo. En wanneer het wat minder gaat, heeft dat volgens hen altijd andere oorzaken dan het slechte beleid van de NDP, bijvoorbeeld de zogenaamde wereldwijde crisis, de daling van de prijzen van olie en goud, het buitenland, de invloed van de voormalig kolonisator, de valutaspeculanten, de oppositie en de laatste tijd het coronavirus. Aan de NDP ligt het volgens hen niet. Het is daarom niet verwonderlijk dat nog vrij veel mensen de NDP steunen, hoewel het aantal minder wordt. Dat is best te begrijpen. Wanneer de NDP jouw partij is, waarop je altijd hebt vertrouwd, dan wil je die niet laten vallen. Het is net als met de sportclub waar je supporter van bent. Ook als het wat minder gaat blijf je die steunen. Veel mensen hebben daarom begrip voor de hardwerkende burgers en ondernemers die de NDP steunen. Toch is het goed dat zij ook weten wat er schuilgaat achter de mooie praatjes van de president. De parlementsleden van de NDP lopen kritiekloos als makke schapen achter hun leider aan omdat zij daarmee leuke banen en andere voordelen kunnen krijgen. Door deze vriendjespolitiek worden lang niet altijd de beste besluiten genomen voor het Surinaamse volk en wordt de welvaart niet eerlijk verdeeld. Het is dus helemaal niet erg om in mei niet meer op de NDP te stemmen maar op een andere partij. Laat ik proberen uit te leggen wat er mis is met het beleid van Bouterse en de NDP.
Een van de grootste problemen voor Suriname is, zoals ik al schreef, het enorme bedrag dat de overheid heeft geleend om veel geld te kunnen uitgeven. Ik zal u niet lastigvallen met cijfers, de precieze cijfers zijn niet eens bekend. De overheid rekent de schulden in vreemde valuta om naar Surinaamse dollars tegen de lage officiële koers maar de werkelijke tegenwaarde is ongeveer tweemaal zo veel. De schulden zijn zo groot dat Suriname binnenkort waarschijnlijk niet voldoende geld heeft om rente en aflossing te betalen. Laatst werden de pensioenen van ambtenaren ook al niet op tijd betaald. De kredietbeoordelaars hebben Suriname de laatste tijd een heel slechte kredietwaardigheid gegeven. Dat wil zeggen dat zij ervan uitgaan dat Suriname binnenkort niet meer kan betalen. De obligatielening die Suriname in 2016 uitgaf is op de beurs nog maar 40% waard van het oorspronkelijke bedrag. De gevolgen zullen rampzalig zijn, want de landen, banken en andere organisaties die geld hebben uitgeleend aan Suriname zullen dan eigendommen van Suriname opeisen, bijvoorbeeld de haven, concessies voor de goudwinning en de houtkap of bedrijven die nu nog van de overheid zijn. Waar al het geld is gebleven dat de regering-Bouterse heeft geleend is moeilijk te achterhalen. Het is in elk geval nauwelijks besteed aan investeringen waar Suriname op lange termijn wat aan heeft, hoewel ook enkele wegen zijn geasfalteerd. Het meeste geld is gewoon opgegaan aan allerlei doorlopende kosten, zoals de ambtenarensalarissen en salarissen voor ex-ministers die bij de reshuffling aan de kant werden gezet. Er is vermoedelijk ook veel gefraudeerd.
De waarde van de Surinaamse dollar daalt steeds waardoor de prijzen in de winkels stijgen. De president belooft telkens dat hij de waardedaling tot stilstand zal brengen maar dat is hem nog nooit gelukt. Toen de president in 2010 voor het eerst werd gekozen was de koers van de Amerikaanse dollar ongeveer 2,75 Surinaamse dollar. In tien jaar tijd is de waarde van de Surinaamse dollar enorm gedaald. Nu is de echte koers van de Amerikaanse dollar minstens 15 Surinaamse dollar. Eerder dit jaar voorspelde ik dat de koers vóór eind 2020 tussen 15 en 20 zou liggen maar het is veel sneller gegaan. Misschien komt de koers voor het einde van het jaar al boven de 20. De NDP probeerde met een rare valutawet de waarde van de Surinaamse dollar te beïnvloeden, maar dat kan natuurlijk niet. Het Surinaamse geld houdt alleen zijn waarde wanneer de regering ervoor zorgt dat Suriname meer produceert en exporteert. De regering moet het eigen huishoudboekje op orde maken en niet zo veel lenen om leuke dingen te doen voor de mensen. De regering mag helemaal niet lenen van de centrale bank. Die is daar niet voor. Jammer genoeg zijn er te weinig mensen in de regering die dat begrijpen. Anders hadden zij dit vast niet gedaan. Of zij verdedigen NDP-ministers terwijl zij heel goed weten dat zij verkeerde besluiten nemen of misdrijven plegen. Het toont weer eens aan dat president Bouterse niet de meest slimme mensen aantrekt als bewindspersonen of hen niet de ruimte geeft om wel verstandige besluiten te nemen. Daarom worden de boodschappen in de supermarkt steeds duurder.
De verhalen over de leningen van de overheid zijn wat ingewikkeld. Surinamers kunnen beter om zich heen kijken om te zien hoe het gaat. Veel zaken waar iedereen vaak al aan gewend is, maken duidelijk dat Suriname onder Bouterse nog steeds een ontwikkelingsland is waar het niet goed mee gaat. Kijk hoe de stoepen en straten erbij liggen. Loop eens langs de gebouwen van de overheid die slecht worden onderhouden. Of neem een kijkje bij de woningen van arbeiders die hard werken om eerlijk hun geld te verdienen. Zij kunnen zich geen luxe veroorloven en zijn al blij wanneer ze voedsel en kleding kunnen kopen. De basiszorgverzekering is toch niet zo geweldig want veel medicijnen en andere zorg moeten patiënten zelf betalen. De pensioenen zijn door de waardedaling van de Surinaamse dollar weinig meer waard. Door de chaos bij het Staatsziekenfonds wachten ziekenhuizen en andere zorgverleners heel lang op hun geld en vaak krijgen zij het helemaal niet. Daardoor kunnen de ziekenhuizen en zorginstellingen niet alle medicijnen en hulpmiddelen kopen die zij nodig hebben. De kwaliteit van de gezondheidszorg gaat daardoor hard achteruit. De banken en de regering hebben altijd beweerd dat iedereen gewoon zijn valuta van de bankrekening kan lichten. Door het gebrek aan cash vreemde valuta kan dat toch niet. Bijna alle banken laten klanten maar een beperkt bedrag per week opnemen. De grote regentijd is weer begonnen. Iedereen vindt het normaal dat half Paramaribo en grote delen van het binnenland blank staan wanneer het flink geregend heeft. Dat is natuurlijk niet normaal. Het komt doordat de overheid al jarenlang geen aandacht heeft voor goede afwatering en riolering en de bestaande kanalen en trensen verwaarloost.
Wat is nu de werkelijke oorzaak van het wanbeleid van de regering-Bouterse? Ik schreef al dat Bouterse niet graag omgaat met goed opgeleide intelligente mensen, omdat hij dan als eenvoudige jongen door de mand valt. Hij omringt zich het liefst met andere eenvoudige en volgzame mensen die hij de baas kan spelen. Bouterse is veroordeeld voor betrokkenheid bij cocaïnesmokkel en meervoudige moord. Hij heeft geen problemen met crimineel gedrag, het komt meer in zijn familie voor, en hij vindt het ook geen probleem om mensen met een crimineel verleden op hoge posities in de politiek of het bedrijfsleven te plaatsen. In andere landen zouden dergelijke figuren nooit meer een hoge functie mogen bekleden, maar in Suriname kan het wel. Dat heeft natuurlijk grote gevolgen. Door vriendjespolitiek worden steeds dezelfde mensen door de president bevoordeeld. Het zijn de mensen die hem financieel of politiek steunen. De Surinaamse leiders wekken de indruk dat crimineel gedrag wordt beloond en dat je daarmee carrière kunt maken. Sommige jonge mensen imiteren dat gedrag en proberen net als de baas met crimineel gedrag hun brood (of hun drugs) te verdienen. Waarom zou je je school nog afmaken als je zo snel geld kan verdienen? Doordat Suriname wordt geleid door een ongeschikte president, een soldaat en sportleraar met een strafblad, wordt Suriname steeds verder de afgrond in gesleurd.
De president denkt ook alles te kunnen bepalen in het land en dat vinden zijn partijgenoten ook. Helaas heeft de NDP nu nog een meerderheid in De Nationale Assemblée. De parlementsleden van de NDP lopen allemaal volgzaam achter de plannen van Bouterse aan. Geen van de NDP-parlementsleden kijkt kritisch naar wetsvoorstellen die de NDP indient. Ze zijn het er allemaal mee eens. Zo zijn in de loop van de tijd heel wat slechte wetten tot stand gekomen, die nooit aangenomen hadden mogen worden. Enkele jaren geleden alweer bedacht de NDP een Amnestiewet om te voorkomen dat Bouterse voor zijn betrokkenheid bij de Decembermoorden veroordeeld zou worden. Gelukkig heeft de rechter daar een stokje voor gestoken. Suriname heeft ook een wet aangenomen waarbij Surinamers die in het buitenland een gevangenisstraf krijgen, die straf in Suriname uit kunnen zitten. De Nationale Assemblée, zeg maar de NDP, heeft daarbij verstekvonnissen uitgesloten omdat ze anders Bouterse hadden moeten opsluiten voor zijn veroordeling in Nederland voor cocaïnehandel. Vorig jaar leende Gillmore Hoefdraad al veel meer geld dan wettelijk was toegestaan. Hij was daarvoor strafbaar volgens de wet. Toen heeft de NDP gewoon de wet aangepast, zodat Hoefdraad door kon gaan met zijn activiteiten die Suriname bankroet zullen maken.
Begin dit jaar heeft de NDP de bizarre valutawet door het parlement geduwd, waarmee men denkt de valutakoers te kunnen beïnvloeden. Dat is natuurlijk onzin want je kunt de koers niet met een wet regelen. De manier waarop de wet werd aangenomen was weinig democratisch. Het leek meer op een dictatuur van de NDP. Daarna werden weer onuitvoerbare wetten bedacht om de gezondheidszorg een soort communistisch model te geven. Die wetten zijn gelukkig nog niet aangenomen. Een van de laatste verrassingen die de NDP voor het volk in petto had was de wet Uitzonderingstoestand Covid-19. Daarmee heeft de regering ruime bevoegdheden voor de bestrijding van de gevolgen van het coronavirus, veel meer dan nodig is. Er zou een noodfonds moeten komen van 400 miljoen Surinaamse dollar, zonder dat de regering ook maar een idee had waarvoor het geld benodigd is en waar het geld vandaan zou moeten komen. De regering heeft trouwens geen geld meer. Zo heeft de NDP met haar meerderheid in De Nationale Assemblée het hele land in een soort wurggreep.
Het is niet goed voor Suriname dat de macht in handen is van Bouterse en enkele van zijn rijke vrienden. Zij zijn niet altijd rijk geworden door eerlijk te werken, om het voorzichtig uit te drukken. Door deze vriendjespolitiek worden altijd weer dezelfde mensen en dezelfde families bevoordeeld en krijgen zij mooie banen bij de overheid of parastatale bedrijven, of mogen hun bedrijven werkzaamheden voor de overheid uitvoeren. Sommige vriendjes van Bouterse mogen goedkoop goederen importeren of Amerikaanse dollars aankopen, zodat zij deze voordelig aan het volk kunnen aanbieden. De belastingbetaler draait natuurlijk voor de kosten op. Van bepaalde bewindslieden is bekend dat zij zich tijdens hun ambtstermijn schandalig hebben verrijkt ten koste van de gewone man. Bouterse lijkt dat normaal te vinden. Iedere Surinamer kent de voorbeelden, maar wat doet de regering eraan? Ook de afgelopen maanden is gebleken dat functionarissen op hoge posities, zoals de governor van de centrale bank en de minister van Financiën, heel onverstandige besluiten nemen en in strijd met de wet handelen. Dat is gewoon ambtelijke criminaliteit! Ik schreef al dikwijls over de centrale bank die in feite failliet is en daarom geen jaarrekeningen publiceert. De centrale bank heeft in het afgelopen jaar de banken gedwongen om zo veel mogelijk spaargeld van het volk aan de centrale bank te geven. Niemand begreep waarom, maar inmiddels is het duidelijk. De regering geeft heel veel geld uit en is blut. Daarom wil de regering dat de centrale bank voor haar de rekeningen betaalt. De centrale bank heeft ook geen geld meer en heeft daarom het spaargeld van het volk gestolen om de rekeningen van de overheid te betalen. Ik ben bang dat het volk dat deel van het spaargeld kwijt is. Dat hebben Robert van Trikt en Gillmore Hoefdraad mooi geregeld.
Het zou beter zijn wanneer Suriname de ruimte geeft aan ondernemingen, ook uit het buitenland, om de economie te ontwikkelen. Door de stroperige bureaucratie en de corruptie is het hopeloos om in Suriname een bedrijf op te zetten. Bouterse en zijn NDP denken dat zij met de opbrengsten uit de winning van olie en goud, het Dubai aan de wilde kust kunnen creëren. Dat is een illusie. Staatsolie is een relatief klein bedrijf. Het is sterk de vraag of het op lange termijn wel rendabel is om als zelfstandig bedrijf te blijven opereren. De olieprijs is de afgelopen maanden spectaculair gedaald. Voorlopig zal Staatsolie geld moeten toeleggen op de oliewinning en geen geld kunnen uitkeren aan de overheid. Of de olie die voor de kust is gevonden wat zal opleveren is nog geheel onduidelijk. De regering spreekt graag over mega olievondsten. De officiële term die de bedrijven Apache en Total gebruiken is significant, dus de moeite waard, maar niet als de olieprijs zo laag blijft. Door de coronacrisis is er veel minder verkeer en wordt er nauwelijks meer gevlogen, dus de vraag naar olie zal langdurig laag zijn. Dat ziet er niet goed uit voor Suriname.
Het is een misverstand dat Suriname iets verdient aan het goud dat wordt gewonnen. Er zijn veel illegale gouddelvers die er goed aan verdienen en het binnenland verruïneren en vergiftigen met kwik, maar daar heeft de belastingbetaler niets aan. De overheid ontvangt een deel van de opbrengsten (royalties) van de officiële goudbedrijven. Tenminste, dat was tot voor kort zo. De overheid had zo veel geld geleend van de centrale bank, meer dan 2 miljard SRD, dat zij het niet meer terug kon betalen. Daarom hebben Robert van Trikt en Gillmore Hoefdraad eind vorig jaar afgesproken dat de overheid alle royalties voor de komende 15 jaar aan de centrale bank geeft tegen kwijtschelding van de schuld van meer dan 2 miljard SRD. De centrale bank hoopt nu dat die royalties in de komende 15 jaar inderdaad 2 miljard SRD waard zijn. De Surinaamse overheid heeft dus 15 jaar lang geen cent inkomsten uit goud. Toen Hoefdraad later geld wilde lenen van Oppenheimer, een Amerikaanse bank, probeerde hij de goud-royalties weer te gebruiken als zekerheid, om te laten zien dat de overheid de lening zou kunnen terugbetalen. Dat was gewoon bedrog want de royalties waren niet meer van de overheid maar van de centrale bank. Na de diefstal van de kasreserves probeerden de banken natuurlijk het geld van het volk terug te krijgen van de centrale bank. Toen probeerde de centrale bank weer om de royalties te gebruiken als zekerheid voor de banken. Die trapten daar niet in.
De Centrale Bank van Suriname heeft zich, in strijd met de wet, ontpopt als belegger in onroerend goed. Zij kocht van de Surinaamse overheid 17 panden tegen betaling van 105 miljoen Amerikaans dollar. De panden zijn volgens insiders vermoedelijk niet meer waard dan zo’n 20 miljoen Amerikaans dollar, dus de centrale bank betaalde 85 miljoen Amerikaans dollar te veel. Dit is een heel creatieve manier van monetaire financiering om, weer in strijd met de wet, te voorzien in de ongelimiteerde behoefte aan geld van de Surinaamse regering. Enkele panden staat op de werelderfgoedlijst van de Unesco en zijn nu dus eigendom van de centrale bank als pandjesbaas. Pikant is dat 9 van de ‘verkochte’ panden geen eigendom zijn van de overheid en dus niet door de overheid aan de centrale bank konden worden verkocht. Het is alsof Gillmore Hoefdraad, de minister van Financiën, probeert om de Eiffeltoren te verkopen aan Robert van Trikt, de ex-governor van de centrale bank, om aan geld te komen. Heeft hij de boel weer belazerd? Kortom, de Surinaamse regering doet net of het goed gaat met Suriname door de opbrengsten uit olie en goud maar dat is helemaal niet waar.
Bouterse en de NDP zijn niet in staat om beleid te ontwikkelen voor de lange termijn. Vrijwel alles wat de regering doet is gericht op de korte termijn. Natuurlijk is het belangrijk dat mensen vandaag onderdak, eten, drinken en een beetje plezier hebben, maar dat brengt het land niet vooruit. Sterker nog, het gaat steeds slechter met Suriname omdat de werkelijke problemen niet worden aangepakt en vooruit worden geschoven. Er wordt niet geïnvesteerd in de ontwikkeling van het land, de economie wordt niet gestimuleerd, de gebrekkige infrastructuur wordt niet verbeterd, de huizen en gebouwen worden niet opgeknapt, de afwatering en riolering worden niet aangepakt, de waterbeheersing in de moerassige kuststreek van het land en de zeedijken en sluizen worden niet verbeterd, er is nog steeds geen omzetbelasting ingevoerd, de belastinginning en -controle zijn niet goed genoeg, de subsidie op gasoline, elektriciteit en water moet worden afgeschaft, de sociale voorzieningen moeten worden verbeterd, er zijn nog veel te veel ambtenaren en werknemers bij parastatale bedrijven, de staatsbanken moeten worden geprivatiseerd, de overheidsinstellingen moeten weer worden gecontroleerd door de Surinaamse Rekenkamer en de Centrale Landsaccountantsdienst, de corruptie en vriendjespolitiek moet worden bestreden, de drugshandel, de illegale winning van goud en de illegale houtkap moeten worden bestreden … Het is te veel om op te noemen.
Het is lastig om alle problemen van Suriname samen te vatten. Het zijn er te veel. De grootste belemmering voor een betere toekomst van Suriname is niet de wereldwijde crisis, de daling van de prijzen van olie en goud, het buitenland, de voormalig kolonisator, de valutaspeculanten, de oppositie of het coronavirus. De grootste belemmering voor een betere toekomst van Suriname is de president met een strafblad die een parlementaire dictatuur heeft laten ontstaan. De president en zijn kabinet kunnen door het parlement niet ter verantwoording worden geroepen omdat zij domweg niet naar De Nationale Assemblée willen komen. Wanneer de president iets voor elkaar wil krijgen nodigt hij mensen uit op het presidentieel paleis. Dat is natuurlijk niet de plek waar vergaderd moet worden maar De Nationale Assemblée. Daar verschijnt de president niet. Hij laat zich in De Nationale Assemblée vertegenwoordigen door 26 leden van de NDP die alles goed vinden wat hun baas wil, zonder zelf na te denken. De democratie in Suriname is daardoor om zeep geholpen. Suriname zal alleen geleidelijk aan verbeteringen tegemoet kunnen zien wanneer afscheid wordt genomen van deze president door niet langer op de NDP te stemmen. Dat is de enige kans die Suriname heeft. Geen president meer die alleen maar een dansje kan doen en een liedje kan zingen. Geen president meer die nog 31 jaar gevangenisstraf moet uitzitten. Die kans moeten de kiesgerechtigden in mei benutten.
Gepubliceerd in De West