Januari 2015, leestijd 3 minuten
De afschuwelijke terroristische aanslag op Charlie Hebdo heeft grote indruk gemaakt. Er wordt veel over de aanslag gediscussieerd. Belangrijke vragen zijn:
• Waarom maakt de aanslag zoveel indruk?
• Heeft Charlie Hebdo dit uitgelokt?
• Hoe ver reikt de vrijheid van meningsuiting?
• Waren de terroristen moslims?
• Botsen de culturen?
Waarom maakt de aanslag zoveel indruk?
Bij de aanslag is een beperkt aantal mensen om het leven gekomen. In Frankrijk komen dagelijks ongeveer 10 mensen om in het verkeer. De conflicten in het Midden-Oosten leiden tot vele tienduizenden slachtoffers. Door terreurdaden van Boko Haram in de afgelopen dagen zijn mogelijk honderden tot tweeduizend mensen omgekomen. Niets kreeg zoveel aandacht op televisie en sociale media als Charlie Hebdo.
De westerse wereld is in het hart geraakt. Niet vaak worden onze verworvenheden zo met voeten getreden en kwam de onheilspellende dreiging zo dichtbij. Plots realiseert iedereen zich dat je in de vertrouwde werkomgeving door een extremist met een Kalashnikov van het leven kan worden beroofd. Het Midden-Oosten en Nigeria zijn ver weg. Dit gebeurde in Parijs en kan dus ook bij ons gebeuren.
Heeft Charlie Hebdo dit uitgelokt?
Charlie Hebdo was niet populair bij religieuzen, politici en autoriteiten vanwege de bijtend scherpe satire. Zij vonden dat dit tijdschrift dikwijls te ver ging. Kort na de aanslag waren velen Charlie. Begrijpelijk, maar ook enigszins hypocriet. Alleen Charlie Hebdo was Charlie Hebdo en had de brutale lef om te schrijven en te tekenen wat de redactie wilde. Natuurlijk heeft Charlie Hebdo de aanslag niet uitgelokt.
Sommige analisten vermelden dat Charlie Hebdo mensen beledigde en lijken daarmee, wellicht onbedoeld, begrip te tonen voor de aanslag. Dat is een erg ongelukkige nuancering wanneer cartoonisten worden vermoord. Een gepaste reactie van de beledigde zou kunnen zijn een brief aan de redactie of een juridische procedure, waarbij een rechter zich kan uitspreken over de vraag of het blad te ver is gegaan.
Hoe ver reikt de vrijheid van meningsuiting?
De vrijheid van meningsuiting is beperkt door regels die bepaalde uitingen verbieden of strafbaar stellen. Zo is in veel westerse landen het beledigen van staatshoofden of ambtenaren in functie niet toegestaan. Ook kennen veel westerse landen nog een verbod op godslastering, hoewel overtreding daarvan niet vaak meer wordt aangepakt. De secularisatie en ontkerkelijking maken deze bepalingen overbodig.
Religieuzen, moslims in het bijzonder, zijn vaak snel gekwetst als men hun geloof, profeten of goden op de hak neemt. Die gevoeligheid lijkt voort te vloeien uit het besef dat religie geen enkele redelijke rechtvaardiging kent maar toch centraal staat in hun leven. De fundamentalisten onder hen hanteren niet de westerse wet- en regelgeving als maatstaf maar de koran om te bepalen of sprake is van een belediging of overtreding.
Waren de terroristen moslims?
Er zijn twee kampen te onderscheiden. Mensen die confrontatie en escalatie willen voorkomen, stellen dat de aanslag niets met de echte islam te maken heeft. Diametraal daartegenover staan personen die vinden dat de aanslagen alles met de islam te maken hebben, omdat het juist deze terroristen zijn die de koran het meest letterlijk en zuiver naleven en toepassen.
De meeste moslims zijn gematigd en dikwijls niet praktiserend. Zij keuren de aanslagen met kracht af. Toch komen de terroristen voort uit een islamitische voedingsbodem, die als bij geen andere religie resulteert in extreem gewelddadig fundamentalisme. Uit reacties op sociale media blijkt dat er een onrustbarend draagvlak is onder moslims voor de aanslag. Ik noem de aanslag afschuwelijk, zij noemen deze terecht.
Botsen de culturen?
De westerse wereld kent vrijheid, gelijkheid en democratie. Er is geen groter verschil dan met Arabische en islamitische landen. Saudi-Arabië keurt de aanslag af en start de marteling door 1000 zweepslagen van een blogger over religie en politiek. De grootste uitwassen van het christendom (kruistochten, inquisitie, marteling, heksenverbranding) zijn verleden tijd maar de kerk heeft nog zotte privileges en gewoontes.
In democratische rechtstaten is de wetgeving op alle inwoners van toepassing. Een geloof belijden kan niet betekenen dat regels volgens primitieve mythen en fabels uit de thora, bijbel of koran voorgaan op de wetgeving. Wanneer iemand er de voorkeur aan geeft om te wonen in een land dat de sharia hanteert dan is dat zijn of haar goed recht. Dat is evenwel niet het geval in de westerse democratieën.
Slotopmerking
Er zullen altijd goede mensen zijn die goede dingen doen en slechte mensen die slechte dingen doen. Maar om goede mensen slechte dingen te laten doen is religie nodig. Niemand begaat met zoveel overtuiging de meest afschuwelijke misdaden als de diepgelovige fundamentalist. De meeste religieuzen hebben deze religie omdat dat met de paplepel is ingegeven, om niet te schrijven over indoctrinatie en hersenspoelen. De thora, bijbel en koran bevatten grotendeels dezelfde vreselijke verhalen. Je vraagt je af of gelovigen deze boeken weleens lezen. Het blijft meestal beperkt tot het selecteren van de gewenste passages en de willekeurige uitleg die aan elke tekst gegeven kan worden. Hopelijk is er ooit een toekomst waarbij wij afscheid hebben kunnen nemen van de naïeve waan in het nog niet geheel ontwikkelde menselijke brein die religie heet.